İLÇENİN TARİHÇESİ

Mevcut bilgilere göre, İlçenin tarihi M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Sırasıyla Hititler, Urartular ve Persler bölgede yerleşmişlerdir. Bölge daha sonra Mekadonya, Roma, Sasani ve Bizanslıların egemenlikleri altına girmiştir. Halit Bin Velit tarafından ilk defa İslam topraklarına kazandırılan Kiğı 1071 tarihinden sonra Selçuklu Türklerinin eline geçmiştir.

İlçenin adını Bizanslılar zamanında bölge komutanının Kiğan ismindeki kızından veya Kiğa ismindeki Komutandan aldığı söylenmektedir.

Erzincan tarihinde Kiğı, dağlar memleketi anlamına geldiği ifade edilmektedir.

Hayat ansiklopedisinin altıncı cildinde ise Kiğı kelimesini Kayağa’ dan aramak icap ettiği ve Key’ in Prens manasına geldiği ve Kiğı’nın da bir Türk prensi namına izafe edildiği belirtilmektedir.

İlçe geçmişte Erzurum-Harput (Elazığ) kervan yolu üzerinde bulunduğundan oldukça gelişme göstermiş ve belgelere göre yüzlerce yıl Sancaklık statüsü içerisinde çeşitli yerlere bağlı olarak varlığını sürdürmüştür.

İlçe 1071 tarihinden sonra Selçuklular, Akkoyunlular ve Sefevi hakimiyeti altında kalmış, 1514 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından Çaldıran zaferi sırasında Osmanlı topraklarına katılmış, değerli hizmetlerinden dolayı Bıyıklı Mehmet Paşa ya mükafat olarak verilmiştir. 1663 yılından itibaren Diyarbakır’a bağlı bir sancak iken 1926 da ilçe statüsünde Erzincan’a, Bingöl’ün il olmasıyla da 1936 da Bingöl’e bağlanarak günümüze kadar gelmiştir.

Birinci dünya savaşı yıllarındaki Rus işgali 20 kasım 1916’da Ordu-Halk birliğiyle sona erdirilmiş, halkın daha sonraları gösterdiği olumlu davranışları Büyük Önder Atatürk’ün takdirlerine mazhar olmuştur. 20 Kasım günü İlçenin kurtuluş bayramı olarak her yıl kutlanmaktadır.
CUMHURİYET ÖNCESİ KİĞI

Kiğı,tarihi MÖ. 3000’lere dayanan bir yerleşim merkezidir. Doğuda Bingöl,batıda Tunceli, kuzeyde Erzurum ve Erzincan, güneyde Elazığ ve Diyarbakır illeri vardır. Bingöl, Tunceli ve Erzurum’a 150,Elazığ’a 200,Diyarbakır’a 250 km mesafede çanak bir çanak şeklindedir.

Kiğı’nın adı konusunda bir çok rivayet vardır. Bunların gerçeğe yakın olanlarım şöyle sıralayabiliriz: Kiğı’nın Türkçe Sözlükte anlamı yoktur. Erzincan tarihinde Kiğı’nın “Dağlar Memleketi” anlamına geldiği ifade edilmektedir.

Kiğı,Romalılar zamanında Roma hanedanı Kiga’nın oğlu Talon’un hakimiyeti altında kalmıştır. Talon’un oturduğu bu kaleye Kiga ismini koyduğu, Kiga’nın Kiğı’ya dönüştüğü de söylenenler arasındadır.

Hayat Ansiklopedisinin 6. cildinde ise.Kiğı kelimesinin Key-Ağa’da aramak icap ettiği ve Key’in “Prens” manasına geldiği ve Kiğı’nın da bir Türk prensi namına izafe edildiği belirtilmektedir.

İlçede başlıca tarihsel yapılar,Bizans yapışı olduğu sanılan yıkıntı durumundaki Kiğı Kalesi ile 1401-1402 yıllarında Akkoyunlu Fahrettin Kutluk Bey’in oğlu Pir Ali Bey tarafından yaptırılan Kiğı Camiidir.

Kiğı Kalesi’nin Bizans dönemi yapısı olduğu sanılmaktadır. Sarp ve oldukça yüksek bir tepedir. Buraya çıkmak oldukça zordur, içinde mucit duvarı olduğu sanılan bir taş vardır. Diğer bölümleri tümüyle yıkılmıştır.

Ebu Ubeyde’nin İslam ordularına başkumandanlık yaptığı dönemde Kiğı Kalesi, Rumların elindeymiş. Roma komutanlarından Kiğa’nın oğlu Talon buraya hakimmiş. Kale çok sağlam olup,içindeki asker sayışı çökmüş. Halit Bin Velit, Diyarbakır.Maden ve Palu Kalelerini zapt ettikten sonra,Kiğı Kalesi’ni de Müslüman olan rahibin verdiği bilgiden de yararlanarak kurduğu bir planla.Talon’u sinirlendirmiş ve sinirlenen Talon,1200 atlı askeriyle kaleden çıkmış,300 kişilik İslam askeriyle Temuran (Bağlarpınarı) civarında iki ordu arasında savaş başlamıştır. Bu sırada Talon öldürülmüş,askerleri bozguna uğratılmıştır. Talon’un karısı Marcanos Margrit.Halit Bin Velit’i kaleye davet etmiş,sonra da Müslüman olmuştur. Bu savaşta İslam orduları komutanlarından Seyit Kasım,şehit olmuştur. Kabri,Kiğı’ya yarım saat mesafededir. Bu dağ bundan dolayı Seyit Kasım Dağı olarak anılmaktadır.

Kalenin alınmasından sonra halk.şimdiki Kiğı merkezine gelerek yerleşmiştir.

“Kiğı, kurulduğu zaman 17 nahiye,221 köyden ibaretmiş. Kiğı merkezi 7900 hanelik iken,nüfusu 49.000 imiş.. 1 hükümet binası,18 cami ve mescit, 1 rüştiye mektebi, 9 sübyan mektebi,2 medrese, ,263 dükkan, mağaza ve meyhane, 250 değirmen, 1 puruthane,1 mum hane,2 kireç hane, 3 fırını varmış. Gelişmiş bir yerleşim yeri olduğu için Erzurum ve Elazığ arasında işlek bir ticaret merkezi imiş.” 221 köyden hicri 1314’te Tercan’a 12,1295’te Varto’ya 18,1926’da Sancak’a 21,1934’te Karlıova’ya 26, 1936’da Elazığ Karakoçan’a 33 köy verilmiş, sonuçta 111 köyü kalmıştır. Kiğı’nın bucakları iken 1987’de Adaklı ve Yayladere, 1989’da da Yedisu ilçe olmuş; 40 köy Adaklı’ya, 26 köy Yayladere’ye, 17 köy de Yedisu’ya verilmiş, Kiğı’ya 28 köy kalmıştır.

Yüzyılda Kiğı’daki demir yataklarının işletildiği konuşu da bilinenler arasındadır. 1663 yılından itibaren Diyarbakır’a bağlı bir sancak iken, 19. Yüzyıl sonlarında Tanzimat Fermanı ile Erzurum’a bağlı bir kaza merkezi olan Kiğı, 1916 yılında bir süre Rus işgalinde kaldı. Buna istinaden her yıl Kiğı’da 20 Kasım, “Düşman İşgalinden Kurtuluş Günü” olarak kutlanır. Cumhuriyetle beraber bir süre Erzincan’a daha sonra 1936 yılında Bingöl’e bağlanan Kiğı Belediyesi,1926 yılında kurulmuştur.

Kiğı,tarih boyunca aşağıda adı geçen çeşitli medeniyetlere sahne olmuştur.

ETİLER(HİTİTLER)ZAMANINDA KİĞI

Etiler,Anadolu’ya MÖ 3000 yıllarında gelmeye başlamışlar,Doğu ve Orta Anadolu’da Protohitit egemenliğini kurmuşlarsa da bu devletin ciddi bir şekilde yerleşmesi ve bir devlet olarak yaşamaya başlaması daha sonraki tarihlere rastlar.Asoriler,Etilere Heta-Heti dedikleri halde, Avrupa müverrihlerinden Maspero, Akvam-ı Şarkiye hakkında yazdığı kitabında Meta yani Hitit devlet mıntıkasını teşkil eden Hükümet-i Turaniyenin isimlerini şöyle tayin eder: Arato, Amut, Ergonot,Müşart, İraht,İbert,Tiyart,Halbut,Kart,Lisit, Mazt,Müşart, Hant hükümeti olup,bu isimlerin sonunda görülen T’lerin genellikle Heta dilinde edat.nisbet ve isimlerde Turanii olduğu meydandadır.

Arato: Van vilayeti ve ahalisi olup,talip manasını alan arı kelimesinin mensubu arat demektir. Amut :Diyarbakır vilayeti ve ahalisi olup.Amat dahi denir. Hafız ve Hami manasım alan Amay kelimesini mensubu olup.Amat kabilesinin meskun olduğu yerdir. Ergonot Erzurum vilayeti ve ahalisi olup,Mürdükamil manasına gelen Ergun kelimesinin mensubudur.

Yukarıda isimleri yazılı bu üç beylik arasında yer alan Kiğı’nın bir köyü olan Oğnut’ un, Ergonot olduğu ve bunun zamanla bir telaffuz hatası olarak Oğnut haline geldiği sanılmaktadır.

Yine Kiğı’nın Sağnes Köyü’nde köylülerin bazen buldukları küp,çanak, çömlek vb. ile Kubatlı Köyünde bulunan bir lahit ,lahitin içindeki insan kemikleri ve altın bileziğin Etilere ait olması ihtimali yüksektir.

Etiler I.Mürşil zamanında Babil ve Halep dolaylarına doğru fetihlere çıktıkları sırada Kiğı tamamen Eti hegemonyası altında kalmış ve daha sonralarıda Hitit- Mitanni savaşlarına sahne olmuştur.13.ve 15.asırlarda Anadolu’da büyük bir saha da egemenlik kuran ve Mitanni Devleti’ni Fırat’ın doğusunda küçük bir devlet haline getiren Etiler zamanında Kiğı,1200 yıllarına kadar bunların hakimiyetinde kalmış, bu tarihten sonra Batıdan gelen istilalar neticesinde Eti İmparatorluğu yıkılınca bu defa Kiğı, Urartu Devleti’nin kurulmasına kadar tamamıyla tespit edilemeyen bir çok siyasi faaliyete sahne olmuştur.

URARTULAR ZAMANINDA KİĞI

Anadolu yaylasının doğu mıntıkasını teşkil eden kuzeyde Gümrü, doğuda Urmiye Gölü’nden batıda Malatya’ya kadar uzanan bölgelerde,MÖ. 600-900 yılları arasında 13 adet Urartu Beyliği kuruldu.Merkezi Van şehri olan bu beylikler,birleştirilerek kuvvetli ve kültür bakımından yüksek Urartu Krallığı kuruldu.

Urartu Beyleri, en çok Asurlularla savaşlara giriştiklerinden, bunlar hakkındaki bilgiyi Asurluların bıraktığı çivi yazılı yazıtlardan öğrenmekteyiz.Urartuların ilk başkentleri Arzaşkun’dur. Bu devletin en önemli hükümdarları I.Menuas, III.Sardur ve Rusas’tır.

Urartu Devleti’nin en parlak devri III.Sardur zamanıdır.

Bu hükümdar.ülkenin sınırlarını güney istikametinde genişleterek,ilk çağların en medeni ve zengin bölgeleri olan yukarı Suriye ve Halep dolaylarını almış, böylece Asur topraklarına kadar yayılmayı başarmıştır. Hatta Bingöl Dağları üzerinde Zağ-Halu’ da bir yazıt bile bırakmıştır. Bu yazıtta,yazıtlara zarar verecekler için şöyle bir ibare vardır: “Bütün Tanrılar,onun ailesini, çocuklarım, neslini yurttan kovsun ve yok etsin”

MÖ 585 yılında Kızılırmak Savaşı, Doğu Anadolu tarihinin alın yazışım çizmiş ve bu tarihten itibaren Kiğı ve dolayları Perslerin idaresine geçmiştir. Filhakika 585-331 yılları arasında Doğu Anadolu Bölgesi, Perslere bağlanmış ve Büyük İskender’in Pers Kralı III.Dara’yı yendiği tarih olan 331 yılına kadar bu bağlılığını devam ettirmiştir.

PERSLER ZAMANINDA KİĞI

Persler.Kızılırmak Savaşı’ndan (585) beri Anadolu’ya sahip olmaya başlamışlar. Pers Kralı Kiros, 547 yılında Anadolu’nun batısında kurulmuş olan Lidya Devleti’ne de son vererek bütün Anadolu’ya Ege kıyılarına kadar sahip oldu. Bu dönemde Persler, Anadolu’yu Satratlıklara bölerek idare ettiler. Egemenlikleri altına giren her milletten senelik belirli miktarda altın,at,kıymetli eşya ve kumaş aldıklarından, Doğu Anadolu Bölgesi de Perslerin bu isteklerini yerine getirmek zorunda kaldı. Ancak Yunanlılarla aralarında gerginlikler ve daha sonra da savaşlar başladı.

Bu savaşlar dolayısıyla Kiğı ve Doğu Anadolu toprakları, Perslerin batıya sevk ettikleri binlerce askerin geçit yeri ve konaklama bölgesi haline geldi. Perslerin egemenlikleri Doğu Anadolu’da İÖ 585-323 yılları arasında sürmüştür. Büyük İskender’in Makedonya Kralı olması nedeniyle İÖ 323 yılında Doğu Anadolu,Makedonların egemenliğine girdi. İskender’in ölümünden sonra imparatorluk, kumandanlar arasında paylaşıldı ve Doğu Anadolu, başkenti Antakya olan Selevkosların oldu. İÖ 64 yılında Romalılar, Selevkosları ortadan kaldırarak Doğu Anadolu’ya sahip oldular.

ROMALILARZAMANINDA KİĞI

Roma,veraset yoluyla Batı Anadolu’ya sahip oldu. Anadolu’nun hayvan sürülerinin zenginliği, stratejik durumun önemi her dönemde krallıkların, ülkelerin iştahını çekmiştir. Önceleri Roma generalleri Selevkosları, daha sonra Trabzon Pontus Rumlarını yendiler.Daha sonra Kiğı da Roma’ya bağlandı. 395 yılına kadar Kiğı, Doğu Roma imparatorluğu’na bağlı kalmıştır. Bu sırada İran’da kurulan Sasani Devleti ile Roma arasında Anadolu için savaşlar yapılmış ve Doğu Anadolu bir ara Sasani egemenliğine girmiştir. 610-717 yıllarında Bizans’ın Heraklius soyu zamanında Anadolu, 18 tebaaya ayrılmıştır. Erzincan da bunlardan biridir. Kiğı Kalesi, Erzincan tebaasına bağlı idi. Kiğı,Romalı Kiğa’nın oğlu Talon’un hakimiyeti altında idi. Sasani Devleti 632 yılında Araplar tarafından ortadan kaldırılmıştır.

Araplar,Doğu Anadolu için savaşmışlar ve bu defa 632 yılından sonra Doğu Bizanslılar ile Müslüman Arapların çarpışma alanı haline gelmiş, 10.Yüzyılda Arap akınları durmuş, fakat daha sonra 1071 yılından itibaren Türklerin akınları başlamıştır.

MÜSLÜMANLIĞIN YAYILIŞI ZAMANINDA KİĞI

Hz.Ömer zamanında Suriye ve Irak, Arapların eline geçti. İslam kumandanlarından Halit Bin Velit , Amid (Diyarbakır), Maden ve Palu Kalelerini aldı. Bingöl’ün Azakpert(Adaklı) ve Kiğı Kalesi Romalı Kiğa’ nin oğlu Talon’ un elinde bulunuyordu. Hz.Ömer zamanında (634-644) Halit Bin VelitAzakpert(Adaklı) ve Kiğı Kalesi’nialdı.

Kiğı Kalesi’nin alınması ile ilgili bir rivayet vardır: “Bir gün rahip kilisede vaaz vermektedir. Fakat birden konuşamaz olur. Dili,vaaz vermeye karşı tutulur. Ancak şöyle der: “İçinizden biri Halit Bin Velit’tir. Allah’ım seviyorsa Halit Bin Velit İçinizden kimse ortaya çıksın. Ona sorular soracağım. Eğer sorularına cevap verirse ona diyecek bir şeyim yok. Şayet cevap veremezse Hıristiyanlığı kabul etsin.” Bunun üzerine Halit Bin Velit ortaya çıkarak kendisini
tanıtır ve şöyle der: “Ama benim de size soracaklarım olur. Eğer siz de sorularıma cevap veremezseniz, o zaman siz de Müslüman olun.” İkisi bu konuda anlaşırlar. Birbirlerine dini sorular sormaya başlarlar. Halit Bin Velit, rahibin sorularına cevap verir. Fakat rahip,Halit’ in sorulanna cevap veremeyince kendi cemaatinin hücumuna maruz kalır. Cemaat,rahibi ile birlikte İslamlığı kabul ederek, Halit’ in tarafına geçer.”

TÜRKLERİN ANADOLU’YA YERLEŞMELERİ ZAMANINDA KİĞI

1071 Malazgirt Zaferi ile Türkler.Anadolu’ya yerleşmeye başladılar.Alparslan maiyetindeki bey ve
prenslere yerler göstererek onları bu işle memur etti. Mengücük Gazinin payına Erzincan ve Kemah çevresi düşmüştür.Kiğı da bu tarihte Mengücük Türkleri elindedir.Erzurum ve Kiğı daha sonra Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinden olan Saltuk Beyliği’ne geçmiştir. 1081-1243 yılına kadar Kiğı,Mengücük ve Saltukların elinde kalmıştır.

MOĞOLLAR ZAMANINDA KİĞI

26 Haziran 1243 yılında Anadolu Sultanı II.Gıyasettin Keyhüsrev ile Moğol (ilhanlı) komutanı arasında Kösedağ Bölgesindeki savaştan sonra Selçuklular yenildiler. Moğollar, her geçtikleri yeri yakıp yıktılar.Böylece Doğu Anadolu, Kösedağ Savaşı’ndan sonra el değiştirdi.Anadolu Selçuklu Devleti de Moğollara vergi verir hale geldi.Moğol imparatorluğu’ndan sonra Timur İmparatorluğu kurulmuş ve aynı yerlere Timur sahip olmuştur.

AKKOYUNLULAR ZAMANINDA KİĞI

Kuzey iran’da Akkoyunlu Devleti kurulunca Muş,Kiğı,Solhan,Pasinler eyalet merkezi ve Genç, küçük memurlar tarafından idare edilir hale geldi. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan yaz aylarında Bingöl Yaylaları’na gelir ve sonbaharda Tebriz’e dönerdi.1478 yılında Uzun Hasan ölünce,devlet zayıflamış ve yerine Safeviler Devleti kurulmuştur.iran Hükümdarı Şah ismail, doğuya saldırılara başladı.Bingöl bölgesini ele geçirdi.Bu suretle Kiğı, Şah İsmail’in egemenliğine girdi.

SAFEVİLER ZAMANINDA KİĞI

İran Hükümdarı Şah ismail,Doğu Anadolu’yu tamamen kendisine bağlama hevesine kapıldı. Bu amaçla savaştan ziyade propaganda ve taraftar toplama yolunu denedi. Şiiliği yaymaya başladı,epey taraftar topladı. 1514 yılında Doğu Anadolu için Yavuz ve Şah İsmail ordularının savaşı sonucu Şah İsmail büyük bir yenilgiye uğradı. Yavuz,geri dönüşünde,Erzurum’da Kiğı Beyleri’nden Kiğı Kalesi’nin anahtarım aldı. Yavuz, doğu savaşında kendisine yardımı dokunan Erzincan,Erzurum Valiliklerini Kiğılı Bıyıklı Mehmet Ağa’ ya verdi.

OSMANLI İDARESİ ZAMANINDA KİĞI

Yavuz Sultan Selim 1514 Çaldıran Savaşından sonra doğu savaşında kendisine yardımı dokunan Erzincan,Erzurum,Trabzon Valiliklerim Kiğılı Bıyıklı Mehmet Ağa’ ya verdi ve kendisini doğunun alınması ile görevlendirdi. Bıyıklı Mehmet Paşa da “İdris-i Bitlisi”nin yardımı ile bunu kısa zamanda başardı. Kiğı 1839 yılında kaza oldu ve Erzurum’a bağlandı. 1874 yılında yeniden bir idari teşkilatlanma yapıldı.”Vilayet Nizamnamesi” ne göre 1881 yılında Bitlis Vilayeti kuruldu. Çapakçur ve Genç Bölgele'” Bitlis Vilayeti’ne, Kiğı ve Dersim Bölgeleri Erzincan’a Karlıova ise önce Muş, sonra da Varto’ya bağlandı.

COĞRAFİ YAPI
Coğrafi yönden ilginç bir konuma sahip olan İlçe Doğu Anadolu Bölgesi Yukarı Fırat bölümünde yer alan Bingöl ilinin Kuzey kesiminde yer almaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi’nin ortalarında yer alan ilçenin rakımı 1430 Metredir.

Yüzölçümü 438 Km karedir. Bölge tamamıyla engebeli, büyük bölümü meşe ormanlarıyla kapalı bir arazi yapısına sahiptir. Karasal iklimin sürdüğü İlçenin tarıma elverişli arazisi azdır, en yüksek yeri Şeytan Dağları 2650 metredir. Kaynağını Erzurum’dan alan Peri Çayı Fırat’ın büyük kollarından biri olup, en önemli akarsuyudur. Bu akarsu üzerinde özlüce barajı inşaatı tamamlanmış olup, şuan Kiğı HES barajı inşaatı devam etmektedir. İlçenin İl merkezine uzaklığı sancak üzerinden 76 km ve Karakocan üzerinden İl merkezine olan uzaklığı ise 145 km dir.

Kiğı İlçesinin doğusunda Adaklı ilçesi kuzeyinde Yedisu ilçesi, batısında Tunceli ili ve Bingöl’ün Yayladere ilçesi, güneyinde ise Elazığ ve Bingöl illeri bulunur.

Kiğı, Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat Bölümü’nde olup , bu bölümün yeryüzü şekillerinin özelliklerini gösterir. Çok engebelidir. Dağ sıraları platolar ve tek tek volkanik dağlar çoktur. Dağ sıraları 3 zamanın kıvrımları sırasında meydana gelmiş bazı kıvrımlar yükselirken diğerleri alçalmış, bu hareketler esnasında şiddetli volkanizma meydana gelmiş ,volkanizmadan çıkan lavlar etrafa yayılarak yaylaları meydana getirmiştir . Genç kıvrımlı ve volkanik dağların çokluğundan dolayı 1. derecede deprem bölgesine girer. Bu sebepten her yıl deprem hareketleri görülür. Kiğı’nın doğusunda Şeytan Sıra Dağları ( 2650 m. ),kuzeyinde Kızılmescit Dağları, batısında Altın Hüseyin Dağları, güneybatısında Sülbüs Dağı, güney ve güney doğusunda Sancak Dağları ve yaylası bulunur. İç kısımlarda Kiğı’nın eteğinde kurulduğu Seyit Kasım ve Şenker Dağları ile tam karşısındaki Sivri Dağı diğer önemli dağlardır.

Kiğı’nın en önemli akarsuyu Peri Suyu’dur.Bu su üzerinde halen çalışmaları devam eden Kiğı HES Barajı ile 2000 yılında elektrik üretimine başlayan Özlüce Barajı vardır.

Peri Suyu, şeytan Dağları’nı yandan yararak güneye doğru akmaya başlar. Kiğı yakınlarına kadar devam eden bu gayet dar ve derin , haşin boğaza Kelhaç deresi veya Kelhaç boğazı denir. Bu boğazın yanlarında oturmaya , ziraat ve hayvancılık yapmaya elverişli yerler azdır Kelhaç Deresi’nden sonra Peri Suyu, genel olarak güney batı yönünü takip eder. Vadisi dar ve derindir. Peri Suyu, yer yer menderesler çizerek Keban Barajı’na kadar ulaşır.

Tap düzünün güneybatısında bulunan Gökçeli çayı , gökçeli köyünden sonra , Hacı Halil köprüsü denilen yerde Peri Suyuna katılır. Peri Suyu tarafında çok sayıda kaynak suları mevcuttur . Kaynak sularının ağzından güz aylarında bol miktarda balık çıkar. Çıkan balıklar, Peri Suyu’ndaki balıklardan farklıdır . alabalığa benzeyip yörede bu balığa Ziyaret Balığı denir. Kaynakların aktığı yerin arkasında 20 Dönüme yakın düzlük bulunur Balıkların bu düzlüğün altında bulunan bir yeraltı gölünden geldiği tahmin edilmektedir.

Burada bulunan tepenin ardında bir mezar bulunmaktadır ve Hz. Halit Bin Velit’ in askeri olduğu söylenmektedir . Bu ziyaret ve kaynak suları çokça ziyaret edilir ve kurbanlar kesilir, murat istenir. Ancak bu ziyaret yeri, bugün Özlüce Baraj Suyu altında kaldığı için taşınarak Kiğı-Adaklı yol ayrımına getirilmiştir.

Peri Suyu boyunca Yedisu’ya gidip gelirken yolculuk hem korkulu hem de çok ilginçtir. İlkbaharda yapılan yolculuklarda vadide, bir taraftan yolda dizili olarak yürüyen koyun sürülerini ve yeşilliği diğer taraftan üst kısımlarda karları görmek mümkündür.Yukarıdan aşağıya doğru hızla akıp gelen sular.vadiye güzel bir görünüm kazandırır Kiğı’nın Selenk Mahallesi’nden sonra vadi her iki yana genişler. Düzlükler ve oturmaya elverişli yerler çoğalır . Kuzeybatıdaki yüksek dağ kabarıklıklarından, Ağa şenliği tarafından, Sülbüs Şeytan ve Karababa dağlarından irili ufaklı dereler inerek Peri Suyu’ na karışırlar .Kiğı’nın ilgi çekiç yeryüzü şekilleri Peri Suyu ve bu derelerin vadilerinde bulunur.

Küçük su ve diğer dereler Peri Suyu’na katılmadan vadileri genişler. Kayda değer düzlükler göze çarpar. Nüfusun çoğu da bu vadiler ve vadiler arasında kalan düzlüklerde toplanmışlardır. Kiğı’da ziraat bu etek ve vadi düzlüklerinde bolca yapılır.Buğday, arpa, fiğ ekilir ve bahçe-bostan için çok yer ayrılır. Kiğı ilçe merkezine yakın Kadıköy ve Duranlar düzlüğü sulu hale getirilmiştir. Traktör sayışı en fazla olan köylerdir. Ne yazık ki buna rağmen toprağın büyük bir kısmı her yıl nadasa bırakılır.

Buralardaki Peri Suyu, Küçük su ve diğer derelerin vadilerinde son yılarda modern bahçecilik gelişmiştir. Elma, armut, ceviz ve dut. Kadıköy ile Dallıca arasında meyvesinden yararlanılan bir hayli fındık bile vardır. Peri Suyu vadisinin aşağı kısımlarındaki kış devresi, yüksek kesimlere nazaran kısalmıştır. Kiğı yöresindeki bütün akarsuların vadileri ormanlıktır. Meşe, ardıç, yabani kavak, söğüt, dişbudak, karaağaç gibi. Yalnız ormanlar günden güne yok olmaktadır. Bu vadilerde yer alan köylüler, yazın yamaçlarındaki biraz daha yüksek, serin ve bol soğuk suları olan yaylalara çıkarlar. Zaten yaylacılık Kiğı yöresinin diğer yaşam biçimidir. Kiğı, kuzeybatısında Seydi Kasım Dağları ile doğusunda Şenker Dağları arasında, Peri Suyu’ na doğru inen Kerek Deresi Vadisi’nde kurulmuştur. İlçe, topludur.

Şeytan Dağları, Kelhaç Vadisi’nin hemen üstünde bir duvar gibi yükselir. Geçit vermeleri çok zordur. Kışları uzun, bu nedenle Haziran ve Eylül aylarında karın yağdığı olur. Elma Dere boyunca uzanan bu dağların uzunluğu 30 km.’ den fazladır. Sıradağ üzerinde batıdan doğuya doğru şu yüksek tepeler bulunmaktadır: Boğazın hemen üstünde Topraklık Dağı (2250 m.), daha doğuya doğru yüksek olan Köşmür ( 2660 m. ), İlbeyi Dağı ( 2653 m. ) ve daha sonra asıl Şeytan dağı ( 2906 m. ) gelir. Bu sıradağın dikkat çekici bir yönü hiçbir tarafının 2000 m.’ den aşağı olmamasıdır.

Şeytan dağlarının Elmalı dereye bakan yüzü, çok dik fakat yumuşak topraklıdır. Bu nedenle gür ormanlarla örtülüdür. Kiğı’ ya bakan tarafı çok geniş, biraz daha dikliğin! kaybetmiş, fakat derelerle çok yarılmıştır.Dağın bu yüzü çıplak ve kayalarla kaplıdır. Alt taraflarda meşe, yabani elma, ahlat vardır. Yabani Keçi ve geyik hala çoktur. Şeytan sıradağının üst tarafları geniş, bol ve yumuşak topraklı ve yağı bol olan otlarla doludur. Şeytan dağlarının üst tarafındaki bu düzlükler yazın yayla olarak kullanılır. Bu yaylalar yazın, hayvanlarla geçimini sağlayan göçebelerle dolar. Koyun sürüleri, insana, Kemalettin Kamu’nun , Bingöl Çobanlarına” adlı şiirini hatırlatır ve yaşam şiirde anlatılan yaşamla aynıdır. En geniş yaylalar, bol soğuk suları ile yazın buzları olan Beritanlıların at oynattıkları , Meydan Yaylası ile Seyit Kasım Dağı üzerindeki Seyit Kasım Yaylasi’dır. Şeytan dağları , oirbirinden farklı, iki iklim arasında bir duvar gibi uzanmaktadır. Kuzeyden güneye doğru farklı iki basınç altındadır. Bu nedenle sıradağın zirveleri çok fırtınalıdır. Kuzeyden sık sık esen ayaz yeli, Bingöl tarafından gelen acem yeli çok tehlikelidir. Bu çok şiddetli esen kuru rüzgarlar, güneyden, yani aşağılardan yukarıya doğru esen nemli rüzgarları oluşturur. Bu nedenle güneye bakan tarafları , yazın bol yağmur, kışın da çok kar alır. Yağışlar nedeniyle güney taraflarında iklim daha ılık geçer. Bundan dolayı da bu taraflar; meşe, elma, armut, kayısı, dut, ceviz bakımından zengindir.

Şeytan dağları, çok engebeli olduğu için,yollar daha ziyade akarsu vadilerin! takip etmektedir. Kiğı.Yedisu, İlbeyi, Aysaklı yolları gibi.

Kız Yaylası’nın batısında Nacaklı ve Sırmaçek yaylaları yer alır . Sırmaçek ile Sancak Tepesi arasında suları süt beyazı akan çeşme çok ilgi çekicidir. Kaynaktan çıktığı zaman beyazdır. Hoş ve tatlı bir içimi ile iştah açıcı bir özelliği vardır. Çanakçı köyü eski biryerleşim yeridir. Çeşmesi ünlüdür. Geniş ve büyük olan arazisinin çoğu sulu ve verimlidir . Tarım ve hayvancılikyapılır. Nacaklı Köyü , Hasbağlar’dan dereye kadar uzanır . Geçim kaynağı ceviz ve hayvancılıktır . Bu köy çok dağınıktır . Alagöz Mezrasi’nın alt tarafında birleşen üç dere Darköprü Deresi adım alarak dar bir yardan hızla akarak, Darköprü Köyü düzlüğünde Peri Suyu’na katılır . Darköprü Yaylası ( Gulafi ) , Karakoçan ile Kiğı arasında sınırdır. Yaylanın ortasında bulunan Keser Tepesi volkanik bir yükseltidir. Demirkanat Köyü, gür ormanlar içinde yer alır. Halkın geçim kaynağı ormancılık , balıkçılık , taş duvar ustalığıdır. Bu köy hizalarında Peri Suyu’nun karşı tarafında su vadisine yakın Baklalı , Kutluca , Yukarı Serinyer , Aşağı Serinyer köyleri vardır . Kutluca köyü , bu yörenin buğday tarımı merkezidir.

2-İKLİM

Yörenin yazları serin , kışları ise uzun ve serttir. Sağanak yağışlar sonbahar gelince düşmeye başlar , ama yeterli seviyede olmaz . En çok yağış Kasım ayı içerisinde olur . Bazen bu ayın ilk günlerinde kar yağdığı görülür. Erken gelen bu kar o yıl Kışın erken geleceğin! belirtir. Sonbaharın kurak geçtiği yıllar , Kiğı için kıtlık belirtisidir . Güzlükler ekilmez . Otlar bahar aylarında yeterince yeşeremez. Kış aylarında yağışlar başlar ve nadiren yağmur halinde olur. Kasım – nisan arası Kiğı’ da kıştır. Kış ilerledikçe kalın bir kar tabakası meydana gelir. Kışın Kuzeydoğudan esen rüzgarlar büyük kar fırtınalarına neden olur . Şubat ayından sonra kar , yerini sulu yağan kara ve sonrasında yağmura terk eder. Bu sıra ilkbahar ekim zamanı demektir . Bostan yerleri hazırlanmaya , ağaç dikilmeye başlar . Yalnız bu bölgede mart ayında yağmur yağsa da baharın geldiğine , havalar güzel gitse de yine de baharın geldiğine inanılmaz . Ancak İlkbahar , Kocakarı Fırtınası’ndan sonra gelir . Kocakarı fırtınası ; Rumi Takvimine göre 28 Mart – 04 Nisan tarihleri arasındadır . Ancak Miladi Takvime göre 13 Nisan’ dan sonradır.

İlkbaharın 13 Nisan’ dan sonra geleceği ile ilgili şöyle bir hikaye vardır; ” İhtiyar bir nine bir oğlak besler . Oğlağıyla kışı geçirmiştir diye çok sevinir . Nasıl olsa yerde kar kalmamıştır der .Fakat daha sonra 13 Nisan’da aniden bir kar yağışı meydana gelir ve bir fırtına kopar, . İhtiyar nine dışarı çıkamaz olur. İhtiyar nine, oğlağım soğuktan korumak için sepetin altına koyar .Fırtına 13 Nisan’ dan sonra durur. Her yer günlük güneşlik olur . Nine , sepetin altına koyduğu oğlağı çıkarmaya gider. Bir de bakar ki bir kış boyunca baktığı zavallı hayvanı ölmüştür.” İşte nisan ile mart arasında olan bu fırtınaya hikayeden ötürü Kocakarı Fırtınası denir . İnanışa göre Bütün ağaçlar; 17 Mart’ ı , 18 Mart’ a bağlayan gece yere eğilerek Yaratan’a ibadet ederler . Bu duruma inananlar o gece yatmazlar . O yere yatma anını görmek isterler. Eğer kim ki o anı görürse ,” Cennetlik olur ve her muradına kavuşur .” ama bu manzarayı herkes göremez . Ancak günahsız ve tövbe etmiş kimselere mahsustur . Anlatılan bu hikayelerde baharın geldiği anlatılır ve ağır geçen kış’ tan kurtulmanın sevinci belirtilir. Mart ayının ilk çarşamba gününe ‘Kara Çarşamba’ denir. ” O gün herkesle iyi geçineceksin , sevap işleyeceksin ki bir yıl boyunca aynısını göresin .” şeklinde yaygın bir inanış vardır. Mart ayı ile kuruyan çeşmelerden sular akmaya başlar ve her yer su deryası haline gelir. . Gittikçe dağlara karşı çekilen kar; en çok yağmurdan korkar ve der ki:” Islak ağızlı benim sana bir şey diyeceğim yok. . Okuduğum meydan güneşe karşıdır . Er ise çekildiğim yerlerden beni alıp götürsün .” Nisan ayında Kiğı renk cümbüşüne bürünür . Yörede ilkbaharın gelişi yüksek yerler ile alçaklar arasında bir ay fark eder. Mayıs ayında meşelerin de açması ile doğa coşar .her yerden hayat fışkırır. Göçmen kuşlar yumurtalarını bırakmışlardır 7 Mart’ta yedi yumurta yapamazsam canıma yedi kada değsin, diyen keklik yuvası avı başlar . 7 Mart’ta gelemezsem 9 Mart’ta kalmam” diyen leyleğin gaga sesleri başlar Kiğı’da mayıs – haziran ayı arasında Kiğı’da dolu yağışı görülür ki buna da ” Camız Kıran Fırtınası” denir. Haziranda yağışlar artık durur . Ay’ın çevresinde oluşan halka , çift öküzlerin burunlarım havaya dikerek derin nefes almaları , karıncaların yuvalarına aniden çekilmeleri , yağışın geleceğine işarettir. Meşe ağacının çok palamut tutması , eşek arılarının çoğalmaları , hayvanların çok yemeleri , tavuğun uçuştan sonra hemen yere düşmesi , göçmen kuşların erkenden yöreyi terk etmeleri kışın erken ve şiddetli olacağına işaret eder.

NÜFUS

1990 nüfus sayımına göre İlçe nüfusu 11.438; Kasaba, 4.544 tür. Köy, 6894. Nüfus yoğunluğu kilometre kareye 23 kişidir. 1997 nüfus sayımına göre İlçenin toplam nüfusu 6797 kişidir. Yıllara göre nüfusta fazlaca miktarda azalmalar meydana gelmiştir. Bu azalma; terör, çoğalan aile nüfuslarına toprak bölüşüldükten sonra tarlaların azalması, kış aylarının uzun sürmesi ve bu süre zarfında ilçede buna yönelik iş kollarının bulunmaması, parası olanların yörede yatırım yapmamaları, aile arasındaki geçimsizlik ve kan davası. Sürekli olarak göç edenler daha çok İstanbul,İzmir, Aydın, Ankara, Bursa gibi illeri tercih etmektedirler. Kiğı ilçesinin ve köylerinin yıllara göre nüfus dağılımı aşağıda gösterilmiştir:

	1985	1990	1997	2000
MERKEZ	4091	4544	5051	4652
AÇIKGÜNEY	515	357	92	149
AĞAÇÖVEN	384	321	68	84
ALAGÖZ		115	66	66
AŞAĞI SERİNYER	66	08
BAKLALI	91	44
BİLİCE	767	420	64	75
ÇANAKÇI	522	462	165	169
ÇİÇEKTEPE	326	153	42	76
ÇOMAK	243	171
DALLICA	270	239	48	63
DARKÖPRÜ	212	138
DEMIRDÖS	92	60	07	13
DEMİRKANAT	190	73
DURANLAR	195	143	17	29
ESKİKAVAK	572	467	73	104
ESME	119	78	21	16
GÜNEYAĞIL	184	146	69	75
İLBEYİ		153
KADIKÖY	231	180	79	80
KUTLUCA	191	157
NACAKLI	130	983	493	554
ÖLMEZ	183	143
SABIRTAŞI	344	205	18	41
SIRMAÇEK	857	742	378	448
TEKBAS	130	100
TOPRAKLIK	411	374
YAZGÜNÜ	621	385	46	63
YUKARI SERİNYER	145	77
TOPLAM	13258	11438	6797	6757

YILLARA GÖRE KİĞI VE KÖYLERİNİN TOPLAM NÜFUSU

YIL	NÜFUS
1975	58.855
1980	54.033
1985	44.000
1990	11.438
1997	6.797
2000	6.757

SOSYAL DURUM

İlçe halkı içindeki ilişkiler sevgi ve saygı esasına dayalı uygar bir düzeyde olup, sosyal etkinliklere katılma yatkınlıkları vardır. İmkanları sınırlı olması nedeniyle çalışma hayatı sadedir. Nüfusun büyük bir bölümü ancak kendine yeterli çapta tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.

İlçede yaşam standardı değişiktir. Halkın yurtdışında çalışan yakınlarının gönderdiği dövizler önemli bir geçim kaynağıdır.

Konutlar genellilikle tek katlı, damları sac ve topraktan yapılıdır. Kanalizasyon şebekesi ilçe merkezinde mevcut olup, yeterli olmaktan uzaktır. 1991 yılı itibariyle her köye elektrik ulaşmış olup, mezraların çoğunda da elektrik vardır.

İlçe merkezinde mevcut donanımı ile Sağlık Merkezi niteliğini aşmayan durumda 25 yataklı bir Devlet Hastanesi bulunmaktadır.

Ayrıca bir merkez Sağlık ocağı ve Nacaklı, Billice, Dallıca, Sabırtaşı ve Sırmaçek köylerinde de birer tane olmak üzere toplam 5 köyde sağlık evi mevcuttur, ancak sağlık evleri şu anda kapalıdır.

İlçe merkezinde 800 abonesi bulunan 1000 abonelik Dicle tipi yarım otomatik telefon santralı, Sırmaçek köyünde 500, Kiğı HES barajı yapım alanında Abar santralı olarak adlandırılan 250 lik bir santral, Dallıca köyünde şuan kullanılmakta olan 250 lik bir santral mevcuttur. İlçemize bağlı Alagöz, Güneyağıl, Eşme, Duranlar, Kadıköy, Nacaklı ve bu köyün Alican, Buzluk ve Dikenli mezraları, Sırmaçek, Çanakçı, Yazgünü ve Ağaçöven Açıkgüney köylerinde telefonlar çalışmaktadır, diğer köylerimize de telefon götürülme çalışmaları devam etmektedir. İlçemizdeki vatandaşlarımızın Batı bölgelerinde ve yurt dışında yaşayan yakınlarının çokluğu nedeniyle mevcut santralımızın giriş- çıkış sayısı yeterli bulunmaktadır. Ayrıca Merkezimiz ISD-STD görüşmelere 07.06.l999 tarihinde Fiber-Optik sisteme geçmiştir. Buna bağlı olarak Telefon görüşme kanallarının da 30’a çıkarılmıştır. TÜRKSEL ve TELSİM Cep telefonları da ilçemizde bulunmaktadır.

ULAŞIM

Kiğı, ulaşım yönünden fazla hareketli bir ilçe merkezi değildir. Bingöl Merkeze Sancak üzerinden uzaklığı 73 km’dir. . Bu mesafenin 25 km’lik kısmı stabilizedir. Karakoçan üzerinden Bingöl’e olan uzaklığı ise 145 km’dir. Elazığ iline uzaklığı 198 km olup, bunun 60 km.lik yolu stabilizedir. Adaklı ilçesine 26 km mesafede olup yol asfalttır. Yayladere ilçesine uzaklığı 56 km olup tamamı stabilizedir. Yedisu ilçesine uzaklığı 61 km olup tamamı stabilizedir.İlçede haftanın yedi günü Elazığ’a günde bir adet minibüs ve Bingöl’e haftanın beş günü bir adet minibüsle toplu taşıma yapılmaktadır. Günde, sadece bir sefer yapılmaktadır. Bingöl’e günü birlik sefer yapılırken, Elazığ’a giden arabalar bir gece orada kalıp ertesi gün geri dönmektedir

EĞİTİM

İlçede okuma-yazma oranı %90 dır. Bu oran 14-15 yaş gurubunda %98’e çıkmaktadır. Halk tarafından eğitim ve öğretime önem verilmekte özellikle kız çocukları okutulmaktadır. İlçe düzeyinde konuşulan dil Türkçe’dir. İlköğretim ve Ortaöğretime devam eden öğrencilerin cinsiyetlerine göre dağılımı yaklaşık %50 civarındadır.

İlçede toplam köy ilköğretim okulları ve Yatılı İlköğretim Bölge Okulu ile merkez ilköğretim okulları dahil okul sayısı 35 dir. İlçe genelinde bünyelerinde Ortaöğretim bulunan 1 Yatılı İlköğretim Bölge Okulu ve 3 ilköğretim okulu bulunmaktadır. 8 yıllık temel eğitime geçilmesiyle ilçe merkezinde 1 çok Programlı Lise, 3 ilköğretim okulu ve 1 Yatılı ilköğretim Bölge Okulu oluşmuştur. Eskikavak, Sirmaçek, Çanakçı, Nacaklı ve Nacaklı İncesu ilköğretim okullarında eğitim ve öğretim yapılmakta olup, diğer köylerde bulunan tüm okullar terör ve göç nedeniyle kapalı olup, köylerimizin öğrencileri İlçemiz YİBO’da eğitim ve öğretim görmektedirler.. Okullarımızın öğrenci mevcudu 1018 tir. Bu İlköğretim okullarındaki öğretmen sayısı idareciler dahil 57 dir.

Açılması planlanan ilçemiz Süleyman Necati Güneri Endüstri Meslek Lisesi, ilçemiz güvenliği nedeni ile açılamamış olup 1994 yılında 17. İç Güvenlik Piyade Alayına tahsis edilmiştir.

İlçemizde Yusuf Ziya Değnekçi İlköğretim Okulu, 20 Kasım Kurtuluş İlköğretim Okulu ve Fatih İlköğretim Okulları ve bünyesinde birer Anasınıfı bulunmaktadır. 20 Kasım Kurtuluş İlköğretim Okulu’nda kadrolu Anasınıfı öğretmeni, Yusuf Ziya Değnekçi İlköğretim Okulu ve Fatih İlköğretim Okulunda ise ücretli usta öğretici (anasınıfı) öğretmeni görev yapmaktadır.

Yaygın eğitimde yetişkinlere ve gençlere hizmet veren ilçe Halk Eğitimi Merkezi ve Akşam sanat Okulu Müdürlüğü bulunmaktadır. 2002-2003 öğretim yılında 1. Kademe Okuma-Yazma Kursu, Bilgisayar, Makine Nakışı, Üniversiteye Hazırlık, Oto Lastik Onarım Kursu ve Oto Elektrikçilik Kursları açılmış olup, yeni kursların da açılması için alan çalışmalarına başlanmıştır. 2003-2004 öğretim yılında genellikle mesleki kurslara öncelik vermek koşuluyla diğer kursların açılması için alan çalışmalarına başlanmıştır. Halk Eğitim Merkezi ve Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü bünyesinde 1 Müdür Vekili, 7 Kadrolu usta öğretici ve bir hizmetli bulunmaktadır.

CUMHURİYET ÖNCESİ VE SONRASI KİĞI’DA EĞİTİM

Bingöl’ün kültür çabası belirgin bir şekilde Kiğı ilçesinde göze çarpmaktadır. Uzun yıllar Erzurum iline ilçelik yapan Kiğı’da ilk olarak 1878 yılında Sübyan Mektebi açılmıştır. 1886 yılında Mekteb-i Rüştiye adıyla ilkokula bağlı bir ortaokul olarak eğitime devam etmiştir. Süleyman Necati, Mithat Bey, Sait Bey gibi değerli idareci ve yazarlarla çok sayıda ordu mensubu da yetişmiştir.

1872-1922 Yılları arasında Kiğı Rüştiyesi’nde öğretmenlik vazifesinde bulunanlar:

İsmail Hakkı Bey
İmam Hacı Mehmet Nuri Arslan
Mustafa Efendi
Mithat Turanlı
Rıza Şevki
Ömer Raci
Halil Arslan
Ahmet Turanlı
Yusuf Ziya Demir
Faruk Bilsen

Birinci Cihan Savaşı’nda Rus istilasına uğrayan Kiğı, harap bir vaziyete gelmiştir. Mondros Mütarekesi’nden sonra, yurtlarına dönen Kiğılılar ancak başlarını sokabilecek bir yuva yapmaya çalışıyorlardı. Resmi binalar da harap olduğundan,okul vazifesi görebilecek evlerden istifade etmek çareleri düşünülmüş ve 15 Aralık 1919’da muhtelif olarak tedrisata (Güney Mahallede ve Talat Beyin İkametgahı olan evde) başlanmıştır.

14 Eylül 1920’de okul, kız ve erkek olmak üzere iki kısma ayrılınca, kız talebeler ismi geçen binada kaldı. Erkek talebeler de Kaleli Mahallesinde Mırtoğlu Mehmet’in evinde ders görmeye başladılar. Rüştiye Mektebi ve ilkokul, Birinci Dünya Savaşı sırasında (1915) kapanmıştır. Cumhuriyet devrinde 1920 yılında ilkokul ve 1949 yılında da ortaokul yeniden açılmıştır.

KİĞI’DA EĞİTİM

Kiğı’da eğitim çok eskiye dayanmakta olup, kültür düzeyi yüksek bir ilçedir. Kiğı’da ilk olarak 1878 yılında Sübyan Mektebi açılmıştır ve 1886 yılında Mekteb-i Rüştiye adıyla İlkokula bağlı bir ortaokul olarak eğitime devam etmiş olup bir çok idareci, yazar ve ordu mensubu yetiştirmiştir.

Birinci Dünya Savaşı sıralarında rüştiye mektebi ve ilkokul 1915 yılında kapanmıştır. Rus istilasına uğrayan Kiğı, harap bir hale gelmiştir. Mondros mütarekesinden sonra ilçeye dönen Kiğılılar, okul açılması için çabalara girmiş, resmi binalar da harap olduğundan bina bulmakta zorlanmış ama okumaya karşı olan ilgileri bu zorluğu kısa sürede aşmış ve 15 Aralık 1919’da bir evde okul olarak eğitime başlamışlardır.

Okul, 14 Eylül 1920 yılında kız ve erkek olarak iki kısma ayrılmış ve resmi ilkokul olarak iki binada eğitime devam etmiştir. 1949 yılında da Bingöl Milletvekili ve Eski Milli Eğitim Bakanı Sayın Tahsin BANGUOĞLU’ nün katkı ve çabalarıyla ortaokul yeniden açılmıştır.

Bu yıllardan sonda Kiğı’da eğitim ve öğretim hızla gelişerek okulsuz köy ve mezra kalmamıştır. 1972 yılında Kiğı Lisesi Eğitime açılmış olup, bir çok öğrenci üniversiteye vermiştir. 1987 yılında sonra Adaklı, Yedisu, Yayladere beldeleri ayrılıp ilçe olunca okul sayışı 43′ e düşmüştür. 1991 yılından sonra yörede baş gösteren terör olayları Kiğı’da eğitime de büyük darbe vurarak köy okullara kapanıp sadece ilçe merkezindeki okullar eğitim öğretime devam edebilmiştir. Köylerdeki öğrenciler ilçe merkezinde faaliyet gösteren Yatılı ilköğretim Bölge Okulu’na yerleştirilerek eğitimlerine devam ettirilmiştir. 2000 yılı başlarından itibaren köy okullarının onarımlarına başlanılmış ve bu onarımlar sonucunda Nacaklı,Nacaklı-İncesu,Sırmaçek ve Çanakçı Köy İlköğretim Okulları eğitim-öğretime açılmıştır.Kiğı merkezde 3 ilköğretim Okulu, 1 Yatılı İlköğretim Bölge Okulu, 1 Çok Programlı Lise’de eğitim-öğretime devam edilmektedir. Okulların tümü standart bina olup, kaloriferle ısınmaktadır.(Köy okulları hariç) Lise ve YİBO’ya ait 24’ü Kaloriferli 12’si sobalı olmak üzere toplam 36 daireli lojmanlar bulunmaktadır.

KIĞI EMNİYETİ

Yenişehir Mahallesi Gazipaşa Caddesi’nde 814 metrekare alanda iki katlı binada hizmet vermektedir. Altı hizmet binası üstü iki dairelik lojman olup toplam 34 dairelik lojman bulunmaktadır.

İlçemiz Emniyet Amirliği,1972 yılında Emniyet Komiserliği olarak faaliyete geçmiş olup 1988 yılında ise TMK ya göre B tipi Emniyet Amirliği olup bünyesinde 1 Merkez Karakol Amirliği bulunmaktadır.

İlçe Emniyet Amirliğimizde Başkomiser, Komiser.Polis Memuru,G.İ.H.Memuru ve Teknisyen Yardımcısı bulunmaktadır.

İlçemizde 9 adet kahvehane, 2 adet içkili restorant, 2 adet otel bulunmaktadır. İlçede genel asayiş durumu iyi, asayişe müessir hırsızlık, kavga vs. nitelikli adi olaylar yok denecek kadar az olduğundan failleri yakalanarak haklarında gerekli işlemler yapılmaktadır. 1999 yılından bir adet faili meçhul yangın olayı bulunmaktadır.

İlçe Emniyet Amirliği tüm personeli ile,Kiğı ilçe merkezinde halkın canına,malına,ırzına ve namusuna yönelik suç işlenmemesi için vatandaşın daha rahat huzur ve güven ortamında yaşaması için canı pahasına görev yapmaktadır.

Kiğı İlçe Emniyet Amirliği’ne bağlı Merkez Karakol Amirliği bulunmaktadır. Ayrı bir binası bulunmadığı için Emniyet Amirliği hizmet binasında hizmet vermektedir.

Emniyet Amirliği’nde 2 adet binek toros ve 2 adet zırhlı dragon bulunmaktadır.

Sorumluluk bölgesi içinde Eskişehir Mahallesi, Yenişehir Mahallesi, Yeşilyurt Mahallesi ve Abar Mahallesi olmak üzere 4 mahalle bulunmaktadır.

EKONOMİK YAPI

İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Üretim pazarlayabilecek düzeyde olmayıp tüketime yetmemektedir. Buğday ve arpa gibi tahılların yanında fasulye, ceviz, elma ve armut üretilmektedir.

İlçe genelinde mevcut toplam hayvan sayısı 17630 civarındadır. Bunun 14630’ u küçükbaş, 3000’i büyükbaş hayvandır. Ayrıca 1500 civarında kanatlı hayvan ve 2226 civarında arı kovanı mevcuttur.

Arazi yapısı itibariyle yöre özellikle küçükbaş hayvancılığa çok elverişlidir. Nüfusun kalabalık olduğu ve terör olaylarının olmadığı zamanlarda hemen hemen her vatandaş küçükbaş hayvancılık yapıyordu. Ayrıca yöre arıcılık içinde çok müsait bir yapıdadır. Üretilen ballar genellikle ilçe genelinde ve İstanbul’da pazarlamakta olup, kaliteli ballar arasındadır.

Endüstriyel faaliyet yoktur. Basit marangoz atölyesi ve günlük ihtiyaçlarını karşılayan dükkanlar vardır. Ticaret, halkın günlük ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik esnaf faaliyetlerinden ibarettir.

İlçede pazar kurulmamakta olup, panayır faaliyetleri de yoktur. İlçede pazar kurulmaması nedeniyle mevcut dükkanlarda her türlü gıda ve yiyecek maddeleri rahatlıkla bulunabilmektedir.

İlçede Ziraat Bankası Şubesi vardır.

İlçe genellikle yurtdışında yakınları olan vatandaş sayısı oldukça fazladır. Bunların gönderdiği dövizler yöre halkı için önemli bir geçim kaynağıdır.

Kırsal kalkınma projesi kapsamında ciddi çalışmalar yapılmasının ilçenin ekonomik yaşamına önemli yararlar sağlayacağı düşünülmektedir. İlçede küçükbaş hayvancılığı geliştirmek, arıcılığı geliştirmek, ceviz ve kavak üretimini yaygınlaştırmak için teşvik uygulamaları geliştirilmelidir.

İlçede 1992 yılında tarımsal Kalkındırma ve Arıcılık Kooperatifi ile 1996 yılı sonunda bir Esnaf ve Sanatkarlar Kooperatifi kurulmuştur. İlk kurulan kooperatif şu an faaliyet göstermemektedir.

Kiğı’da Hayvancılık

Tarım ve Hayvancılık

İlçe halkının geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. İklimin sertliği ve doğal yapının elverişsizliği bitkisel üretimi sınırlandırır . Buna rağmen 1984 yılında Bingöl ilinin en çok buğday üreten ilçesi ( 19.020 ton ) olmuştur . Ayrıca az miktarda arpa , patates , elma , ceviz, armut yetiştirilir. İlçede hayvancılık eski önemini kaybetmiş olup ev ihtiyaçlarını karşılayacak tarzda hayvancılık yapılmaktadır. Daha çok mor, ak karaman, ivesi cinsi koyun , kıl keçisi , yerli kara ve Doğu Anadolu Kırmızısı cinsi sığır yetiştirilmektedir.

Son yıllarda arıcılık büyük gelişme göstermiştir. Ayrıca ilçede yapımı süren Kiğı HES Barajı inşaat çalışmaları nedeniyle baraj işçiliğinin, ilçe ekonomisine olan katkısı göz ardı edilemez bir gerçektir. Bununla birlikte ilçede, küçük çaplı ticaretle geçinen (Bakkal ve marketler,kahvehaneler ve lokantalar vs. küçümsenemeyecek bir nüfus vardır. Yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın yakınlarına göndermiş olduğu dövizler ve ilçedeki küçük çaplı yatırımları da ilçenin ekonomisi içinde önemli sayılabilecek unsurlardır.

MERA ARAZİSİ

17.100 Hektar

ZİRAAT YAP.ARAZİ

18.805 Hektar

SULANABİLİR ARAZİ

5.400 Hektar

KIRAÇ ARAZİ

1.800 Hektar

ORMANLIK ARAZI

19.600 Hektar

ÜRÜN G.MEY. ARAZİ

12.100 Hektar

AVCILIK
Avcılık, Kiğı’da önemli bir yere sahiptir. İlçede yakın bir tarihte kurulan “Avcılar ve Atıcılar Kulübü” avcılık işini organize etmekte ve bu kulübe üye olanlar tarafından yapılan yardımlarla ayakta durmaktadır. Av mevsimlerinde Kiğı’da keklik ve tavşan başta olmak üzere dağ keçisi,yaban ördeği, ayı,tilki,kurt vs… av hayvanları yasalar dahilinde avlanır.Bu durum av hayvanları bakımından ilçemizin ne kadar zengin olduğunu göstermektedir.

SAĞLIK

KİĞI DEVLET HASTANESİ BAŞTABİPLİĞİ

1954’te Sağlık Merkezi olarak kurulmuş olup, 1963’ten bu yana Devlet Hastanesi Baştabipliği olarak faaliyet göstermektedir . 1966 yılında ayrı olarak hizmet veren Merkez Sağlık Ocağı Tabipliği , hastanenin bulunduğu hizmet binasının alt katına taşınmış ve burada hizmete devam ederken 20 Kasım 2000 tarihinde tekrar eski binasında hizmet vermeye başlamıştır. Hastanede halen iki doktor,on bir hemşire,iki ebe,bir müdür,bir laboratuar teknisyeni , bir anestezi teknisyeni,bir teknisyen,bir şoför,bir memur ve bir hizmetli görev yapmaktadır.

Aylık polikliniğe başvuran hasta sayışı ortalama 1000 civarındadır. Bunlardan 100-150 civarında hasta ileri tetkik ve tedavi için en yakın illerdeki hastanelere sevk edilmektedir . Ayda ortalama 8-10 doğum hastası müracaat etmekte ve ortalama 4-5 doğum hastanemizde yaptırılmaktadır. Problemli olan gebeliklerde yine illere sevk edilmektedir. Elimizdeki imkanlar dahilinde gerekli laboratuar tetkikleri yapılmaktadır.

Hastanemiz kişi ve topluma yönelik hizmet vermektedir. Hizmet veren 1 adet ambulans vardır.

KİĞI MERKEZ SAĞLIK OCAĞI TABİPLİĞİ

Kiğı Hükümet Konağı karşısında tek katlı hizmet binasında sağlık ocağı faaliyetleri halka sunulmaktadır.

Sağlık ocağının hemen arkasında bahçe içerisinde yan yana yapılar şeklinde 4 adet lojmanı bulunmaktadır.

Son 4 yıldır güvenlik gerekçesi ile kapatılıp Kiğı Devlet Hastanesi alt kalında pasif hizmet vermekte olan Sağlık Ocağı 20 Kasım 2000 tarihinde yeniden eski yerine taşınarak mevcut hizmetlerini aktif bir şekilde yürütmektedir.

Halen bir doktor.iki ebe,bir hemşire ve bir sağlık memuru görev yapmaktadır.

Sağlık Ocağı’nda öncelikle yapılan toplum sağlığı ön hizmetleridir. Bunlar içerisinde aile planlaması çalışmaları,aşılama çalışmaları,(aşı kampanyaları, bebek aşıları, okul aşıları, gebe aşıları) 15-49 yaş arası kadınların takip ve eğitimleri,gebe takip ve işlemleri,0-5 yaş arası çocuk kayıt ve takipleri. Yapılan ev ziyaretleri ile bu çalışmalar devam etmektedir. Bunun yanı sıra ayakta tedavi ve poliklinik (tansiyon ölçme, enjeksiyon, pansuman vs.)hizmetleri de verilmektedir. Bir adet Landrover marka ambulans hizmet vermektedir

DİĞER KURUMLAR

KİĞI ADLİYESİ
KİĞI 17.İÇ GÜVENLİK PİYADE ALAYI
İLCE JANDARMA KOMUTANLIĞI
KIĞI ASKERLİK ŞUBESİ BAŞKANLIĞI
KİĞI MAL MÜDÜRLÜĞÜ
KİĞI ZİRAAT BANKASI
KİĞI HALK BANKASI
KİĞI HALK EĞİTİMİ MERKEZİ VE AKŞAM SANAT OKULU MÜDÜRLÜĞÜ
KİĞI HALK KÜTÜPHANESİ
KİĞI MÜFTÜLÜĞÜ
KİĞI ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜĞÜ
KİĞI PTT MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ
TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ
KİĞI TEDAŞ İŞLETME BAŞMÜHENDİSLİĞİ
TÜRK TELEKOM A.Ş.
ESNAF VE SANATKARLAR ODASI
KİĞI ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ

KİĞI ADLİYESİ

Halen Kiğı Hükümet Konağı binasında hizmet vermektedir. Adliyede iki Cumhuriyet savcısı, İki hakim,bir yazı işleri müdürü, dört zabit katibi, bir seçim müdürü,bir seçim katibi ve bir seçim hizmetlisi görev yapmaktadır. İlçede baraj yapımı nedeniyle kamulaştırma davaları yoğun durumdadır. Ayrıca kadastronun yeni yapılması nedeniyle kadastro davaları da yoğun durumdadır .Diğer suç oranları normal seviyededir .Kurumumuza ait araç yoktur.

KİĞI 17.İÇ GÜVENLİK PİYADE ALAYI

İlçemizde faaliyet gösteren Piyade Alayı, 25 Mart 1995 tarihinde Sarıkamış Tümen Komutanlığı’na bağlı bir birim olarak güvenlik amacıyla ilçemize gelip, Süleyman Necati Güneri Endüstri Meslek Lisesi’nde konuşlandırılmıştır.Daha sonra, 17.İç Güvenlik Piyade Alayı olarak ilçede kalıcı konuma gelmiştir.2000 yılı sonlarına doğru Kurttepe’de ki yeni binalarına taşınarak görevlerini devam ettirmektedirler.

İLCE JANDARMA KOMUTANLIĞI

Komutanlık, halen İlçe Jandarma Komutanlığı binasında hizmet vermektedir. Kuruluş tarihi ilçenin kuruluş tarihi ile başlar.

Komutanlıkta on subay.otuz bir astsubay.elli uzman jandarma çavuş ve üç yüz er-erbaş görev yapmaktadır.

Komutanlıkça emniyet , asayiş ile kamu düzeninin sağlanması için bağlı köy ve mezralarda önleyici, adli kolluk hizmetleri devam etmektedir.

İlçe Jandarma Komutanlığına bağlı bir komando bölüğü , üç jandarma asayiş karakolu , bir mekanize komando timi bulunmaktadır.

Komutanlığa ait 2 adet BTR, 60 aracı, bir adet sortland zırhlı aracı ve on dört adet land rover bulunmaktadır.

İlçe Jandarma Komutanlığı,Kiğı mülki sınırları içerisinde kalan bölgede toplam 28 köy ve 50 mezrada emniyet ve asayiş hizmeti görmektedir.

KIĞI ASKERLİK ŞUBESİ BAŞKANLIĞI

Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı olarak hizmet veren Kiğı Askerlik Şubesi’nin kuruluşu tam olarak bilinmemektedir.İlk olarak eski çarşı diye tabir edilen Eskişehir Mahallesi’nde hizmete açılmış olup daha sonra 22.06.1962 tarihinde belediyeden hazineye aktarılan arazi üzerinde yeni binanın yapımına başlanmış ve 26.10.1963 tarihinde tamamlanarak hizmete girmiştir.

Bina,halen kat kaloriferi ile ısıtılmakta olup hizmet alanına ek olarak bahçesi, iki lojmanı ile birlikte 608 m2 alana sahiptir. 1 subay, 1 astsubay ve 5 sivil memur ile hizmet vermektedir.

KİĞI MAL MÜDÜRLÜĞÜ

Hükümet Konağı binası içerisinde hizmet vermektedir. Mal Müdürlüğü 29.10.1923 tarihinde kurulmuştur.

Bir Mal Müdürü,bir veznedar,bir muhasebe memuru,bir gelir memuru,bir yoklama memuru ve bir hizmetli müdürlükte görev yapmaktadır.

Mal Müdürlüğü’nün 2000 tarihi itibari ile 64 tanesi gerçek 56 tanesi götürü 3 tane kurumlar vergisi mükellefi ve stopaj yönünden 13 olmak üzere toplam 136 vergi mükellefi bulunmaktadır. 31.10.2000 tarihi itibariyle bütçe giderleri 1.009.020.020.000 TL. Bütçe gelirleri toplamı 4325 Sayılı Kanuna göre ertelenen vergiler dahil 435.761.430.000 TL’dir . Bütçe gelirlerinin bütçe giderlerini karşılama oranı % 43 tür.

Maliye Bakanlığı Bingöl Defterdarlığı’na bağlı olarak faaliyet gösteren Kiğı Mal Müdürlüğü , saymanlık hizmeti vermek , devlet mallarının kayıtlarım tutmak yanında bu malların gözetilmesini, korunmasını ve devlet adına kayıtlı gayri menkullerin her türlü tahsis ve tapulama işlemleri takip etmek kayıt şerhlerini verdirmek ile mahkemelerde savunmasını yapmak ; ilçenin idari sınırları içerisinde vergi usul kanununun vermiş olduğu yetki ile kazanç ve irat elde edenlerin tespiti ile tespit edilenlere vergi tarh , tahakkuk ettirerek tahakkuk eden bu vergileri tahsil etmek , başta saymanlıklar adına tahsilat yapmak vergi denetimi yapmak veraset ve intikal vergisi tarh , tahakkuk ve tahsilini yapmak , istatistiki bilgileri tanzim ederek üst makam ve kuruluşlara iletmek ile görevli ve mesuldür. Mal Müdürlüğü İlçenin eski olması sebebiyle hemen hemen tüm kamu kuruluşlarına saymanlık hizmeti vermektedir.

KDV Mükellef Sayısı
Basit Usul T.K.
Gerçek Gelir
Kurumlar V.
Toplam Bütçe Geliri
Toplam Bütçe Gideri
Gelirin Gideri Karşılama Oranı
Hazine’nin Davacı Olduğu Dosya Sayısı
Asliye Hukuk
Kadastro
Sulh Hukuk
Hazine’nin Davalı Olduğu Dosya Sayısı
Asliye Hukuk
Kadastro

:125

:53

:66

:1,037,876,790,000

:9,941,616,110,000

:%10

:195

:118

:76

:130

:83

:47

Saymanlığımızda 2 Malmüdürü V. , 1 Yoklama Memuru, 1 Tahsildar, 2 Muhasebe Memuru olmak üzere toplam 5 personel görev yapmaktadır.

KİĞI ZİRAAT BANKASI

Bankanın bir hizmet binası ve 3 lojmanı bulunmaktadır.Kurum 01.07.1948 tarihinde hizmete girmiştir.Bankada halen bir müdür,bir muhasebeci ve on adet memur çalışmaktadır.Bankanın öncelikli amacı isminden de anlaşılacağı gibi ziraat ile uğraşan çiftçilerimize kredi kullandırarak zirai faaliyetlerinin bilinçli ‘bir şekilde gelişmesini ve ilerlemesini sağlamak , bireysel kredilerle kamuda ve özel çalışanlara destek vermek , İlçemiz kamu ve askeri çalışanlarının maaşlarını ödemek ve tüm bankacılık faaliyetlerini yürütmektir. Banka ayrıca Başak Sigorta Acentesi olup gerçek ve tüzel kişilerin istekleri doğrultusunda sigorta işlemlerini yapmaktadır .Bankaya ait bir adet Renault marka otomobil bulunmaktadır

KİĞI HALK BANKASI

Kiğı Halk Bankası iki katlı kendi binasında hizmet vermektedir. Kasım 1977 yılında açılan Kiğı Halk Bankası 24 yıldan beri ilçede hizmet vermektedir.

Banka,halen bir müdür.bir şef.bir şef yardımcısı, bir veznedar.üç memur, bir koruma görevlisi ve bir hizmetli olmak üzere sekiz kişi ile hizmet vermektedir. Banka, tam donanımlı devlet bankası olup bankacılığın her sektöründe hizmet vermektedir. Banka,esnaf, sanatkar ve memur kesimine kredi vererek onlara destek olmaktadır. Kiğı ilçe merkezinde hizmet veren bankaya ait araç bulunmamaktadır.

KİĞI HALK EĞİTİMİ MERKEZİ VE AKŞAM SANAT OKULU MÜDÜRLÜĞÜ

İki katlı Halk Eğitimi Müdürlüğü binasında hizmet vermektedir. 1973-1974 yılında kurulmuş olup 1978 yılında şu anki Hizmet binasına taşınmıştır ve mülkiyeti HEM Müdürlüğü’ne aittir .

Müdürlükte halen bir müdür iki kadrolu usta öğretici ve bir hizmetli görev yapmaktadır.

Son üç yılda beş adet kurs açılmıştır. Bu kurslardan atmış kursiyer belge almıştır. Her yıl müdürlüğümüz toplantı salonunda 3 adet tiyatro gösterişi, yılda en az iki adet resim sergisi hizmetleri verilmektedir . Bunun yanı sıra yıl içerisinde çeşitli konferanslara ev sahipliği yapmaktadır . İlçemizde mevcut bir düğün salonu bulunmadığından , düğünlere salonumuz tahsis edilmektedir . 2000 Yılı içerisinde iki adet kurs açılmış olup okuma yazma kursu sona ermiştir ve on bir kursiyer başarı belgesi almıştır. Şu an makine nakısı kursu yirmi beş adet kursiyer ile devam etmektedir. Halk Eğitim binasının iç ve dış bakımları devam etmektedir ve bu yıl içerisinde tüm bakım ve onarım işi bitmiş olacaktır. Yıl içerisinde iki adet tiyatro gösterişi sergilenmiştir , iki adet konferansa ev sahipliği yapmıştır .İki devreli olarak üçer aylık “Atatürkçü Düşünce” başlığında konferanslar ayrıca bu yıl içerisinde verilecektir.

KİĞI HALK KÜTÜPHANESİ

Kiğı Halk Kütüphanesi,Kiğı Belediye Başkanlığının hizmet binasının alt kalında hizmet vermektedir. 01.11.1983 tarihinde hizmete açılmıştır.

Kütüphanemiz biri G.l.M. sınıfı, biri Y.H. sınıfı olmak üzere İki kadroya sahiptir. Şu anda hizmetli kadrosu boştur. 1999 yılı İtibari ile koleksiyon sayışı 5852 olup yıllık ortalama 6000 okuyucuya hizmet vermektedir .Kütüphanemizin kendi binası olmadığından hizmetlerini Kiğı Belediye Başkanlığı’nın hizmet binasının alt kalında 60 m2 alanda sürdürmektedir.

KİĞI MÜFTÜLÜĞÜ

Kiğı Müftülüğü,müftülüğe ait üç oda, bir salondan oluşan tek katlı binasında hizmet vermektedir .Resmi olarak kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarına kadar uzanmaktadır . Kiğı’nın bilinen ilk müftüsü ibrahim Hakkı BARAN’dır . Şahsın göreve başlama ve ayrılış tarihi bilinmemektedir . Bu kişi 1936 yılında Bingöl’ün İl olması ile il Müftüsü olarak atanmıştır . Göreve başlama tarihi ve ayrılma tarihi tespit edilen ilk Müftü Mehmet YILDIZ’dır . 1957 yılında göreve başlayan bu şahıs ile birlikte ilçe Müftülüğü tarihi değere sahip Balaban Bey Camii’nin avlusundaki bir odalı yerde hizmet vermeye başlamıştır. Bu tarihten itibaren kesintisiz olarak İlçe Müftülüğü’nün hizmetleri gelişerek devam etmektedir

1960 yılında bir odalı yerde hizmet verirken bugün fiziki şartları daha güzel bir yerde hizmet vermektedir. Kiğı merkezinde iki cami bulunmaktadır Balaban Bey Camii, tarihi değere sahiptir. 1401- 1402 tarihlerinde Akkoyunlu Pir Ali Bey tarafından yaptırılmış ve günümüze kadar ayakta kalmayı başarmıştır . ilçe Müftülüğü’ne bağlı imam-hatip kadrosu olan 13 köy vardır . Şu an bu köylerin on adedi münhaldır.

1997 yılında Yenişehir Camii’nin çevre düzenlemesi belediye ve ilçe Müftülüğü tarafından yapılmıştır . Tarihi vasfı olan camiinin geniş çapta tadilatı , iç döşemesinin değiştirilip tek tip halının serilmesi Müftülük-halk işbirliği ile yapılmıştır.

TEŞKİLAT : Müftülüğümüz İslam dinini inanç, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek üzere Diyanet işleri Başkanlığına bağlı ilçe kuruluşudur.

KADRO DURUMU	ADETİ
İlçe Müftüsü	1
Vaiz	1
V.H.K.İ.	1
İmam-Hatip	15
Müezzin-Kayyım	2
Hizmetli	1
TOPLAM	21

PERSONEL DURUMU:	ADETİ
Müftü	1
Vaiz	1
V.H.K.İ.	1
İmam-Hatip	13
Müezzin-Kayyım	1
TOPLAM	17

MÜNHAL KADROLAR	ADETİ
İmam-Hatip	2
Müezzin-Kayyım	1
Hizmetli	1
TOPLAM	4

KİĞI ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜĞÜ

İlçe Özel İdare Müdürlüğü binasında hizmet vermektedir. 07.11.1864 tarihli Teşkili Vilayet Nizamnamesi ile Erzurum eyaletine bağlı olarak 1911 yılında Kiğı Kazası Mutasarrıflığı emrinde hizmete açılmıştır.

Müdürlükte halen bir müdür ve bir hizmetli görev yapmaktadır. 1999 yılında yapımı biten 4 katlı ve lojmanlı hizmet binası , 2000 yılı yatırım planına alınan Kiğı Mağarasının hizmete açılması , 500 baş koyun projesi , alabalık üretme tesisleri , köy içme suları ve köy sulama kanallarının yapımı , köy yolları stabilize yapımı , örnek sera yapımı ve turistik bölgelerin turizme açılması projeleri yapılması düşünülen önemli projeler arasındadır.

KİĞI PTT MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ

İlçemizde PTT teşkilatı 1930 yılında kurulmuş olup, çeşitli binalarda hizmet verdikten sonra 1974 yılında kurumumuza ait binada hizmet vermektedir.

Kurumumuzda 1 Müdür,1 Veznedar, 4 Memur, 6 Dağıtıcı,1 Koruma Güvenlik Memuru ve 1 Bekçi olmak üzere toplam 14 kişi halen çalışmakta olup. Müdürlüğümüze bağlı olarak Adaklı ve Yayladere İlçelerinin hizmetleri Şube olarak faaliyetleri yürütülmekte bu ilçelerin Postaları Genel Müdürlüğümüzce Merkezi’mize tahsis edilen 12 AE 102 Plakalı araçla haftada 2 kez posta alınıp verilmektedir.

Müdürlüğümüzce İlçemizde Mektup (APG)dahil,Koli, Havale, Telefon tahsilatı en güvenilir ve süratli şekilde yürütülmekte olup, Genel Müdürlüğünüzce 2003 yılı kapsamında bulunan On-line hizmetleri yakın bir zamanda vatandaşlarımızın hizmetine sunulması Programda yer almaktadır.

İlçemizde PTT Teşkilatı çağımıza yakışır sürat,Güvenilirlik ilkesiyle teknolojinin sunduğu imkanlarla vatandaşlarımızın hizmetine devam etmektedir.

TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜ

HİZMET VERİLEN YER:Kurumumuzun kendisine ait bir binası olmadığı için halen İlçe Özel İdare Binasının iki odasında hizmet vermektedir.

KURUMUN TARİHÇESİ:Kuruluş olarak Osmanlı İmparatorluğu tarihlerine dayanmaktadır. İlçemizde 1923 tarihinden bu yana bugünkü adı ile hizmet vermekte olan kurumumuz arşivlerinde eski yazı ile yazılan ve 1800 yıllardan kalan Tapu Kütükleri mevcuttur.

PERSONEL DURUMU:İlçemiz Tapu Sicil Müdürlüğünde Müdür olmadığından Müdürlüğe geçici görevli Müdür Vekili bakmakta olup sadece bir Hizmetli görev yapmaktadır. Bunların dışında herhangi bir Personel yoktur.

BAĞLI BİRİM VE YERLER:Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün hiyerarşik yapısına bağlı olarak birimimiz yazışmalarını ELAZlĞ-Tapu ve Kadastro Bölge XVI. Müdürlüğüyle yapmakla birlikte direk olarak yapmaktadır. ANKARA-Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne bağlıdır.

KISA BİLGİLER:Kiğı Merkez ve Köylerinin Tapu Kütükleri güncel değildir. Tapulu Arazilerin % 90-95 i halen ilk tescil hak sahiplerinin adına kayıtlı bulunmaktadır. İlçemize bağlı bazı köylerde Baraj nedeni ile kısmi Kadastro yapılmıştır, İlçemizin yaklaşık 700 yıllık kuruluş tarihi Olmasına rağmen İlçe merkezinde halen yeterli bir Kadastro çalışması bu güne kadar yapılmamıştır. İlçemiz halkının büyük çoğunluğunun ikamet ettiği deprem barakalarının Tapuları halen Maliye Hazinesi adına kayıtlı bulunmaktadır. Yapılan araştırmalar neticesinde 1968 yılından kalma evraklarının ortadan Kaybolduğu bu nedenle hak sahiplerine Tapuları verilemediği anlaşılmıştır Bunun tek çözümünün Kiğı Merkez Mahallelerinin Yeniden Kadastro Görmesi gerektiği saptanmıştır. Böylece hem halkın mağduriyeti giderilecek hem de Müdürlüğümüz Arşivlerinde kayıtlı bulunan gayrimenkuller ve Tapu Kütükleri güncelleştirilmiş olacaktır.

YAPILAN ÇALIŞMALAR:Müdürlüğümüz vatandaşların müracaatlarım en kısa sürede yerine getirmektedir. Kadastro çalışmalarından doğan aşırı Derecedeki mahkeme müzekkerelerine zamanında cevap Verilmekte ve diğer rutin işler zamanında yapılmaktadır.

2002 Yıl sonu itibariyle yapılan iş ve harç durumu aşağıya çıkarılmıştır.
SON YEV: 114-GELEN EV:979-GİDEN EVRAK: 1119-HARCA ESAS İŞ SAYISI: 101-
DEĞERl:47.766.390.000 TL.-HARÇ MİKTARI: l. 195.290.000 TL-EKP: l. 110.000.TL
ÖİV:2.240.000.000.TL-DÖNER SERMAYE ÜCRETİ:324.000.000.TL

KİĞI TEDAŞ İŞLETME BAŞMÜHENDİSLİĞİ

Kiğı, mahalle ve bağlı köyler kurumun hizmet götürdüğü yerlerdir. 1983 yılında kurulmuştur. Kurumda bir işletme şefi,bir teknisyendir işçi ve bir şoför görev yapmaktadır. Tüm elektrik arızaları, kısmi bakım ve onarım, kısmi tesis yapımı, trafo değişimi gibi hizmetler TEDAŞ’ın çalışma alanlarım oluşturur. Kurum bünyesinde bir adet dodge marka araç bulunmaktadır.

TÜRKTELEKOM A.Ş.

Halen PTT binasında hizmet vermektedir. Kiğı ilçesi telefon hizmetleri 1930 yılında fiziki-manuel santrallerle hizmet vermiştir. 1985 yıllarında bu hizmetler devam etmiştir. O yıllarda Kiğı merkezi ve Kiğı merkezebağlı Adaklı – Yedisu – Yayladere yerleşim merkezlerinin telefon hizmetleri, Kiğı merkezinden çıkış alarak Manuel sistem ile iletişim sağlanmaktaydı.1985 yılında Kiğı merkeze otomatik santralin kurulması ile ilçe ve köyler bu sistemden faydalanmışlardır. 1992 yılında telefon haberleşmesi telli devre sisteminden çıkarılarak radyolink sistemle haberleşme sağlanmıştır. Kurumumuz 1995 yılında P.T.T den ayrılarak kendi bünyesinde yurt genelinde

Türk Telekom A.Ş. olarak hizmet vermeye başlamıştır Kurumda halen bir santral teknisyeni,bir şebeke teknisyeni,iki şebeke teknisyen yardımcısı ve iki işçi görev yapmaktadır. 2000 yılında merkezimiz radyolink sistemden değil , fiber-optik sistemiyle daha kaliteli , daha sağlıklı , daha hızlı kesintisiz iletişim sağlanmıştır . Kiğı ilçemiz aynı zamanda Bingöl Türk Telekom Başmüdürlüğü-Telekom Müdürlüğü . Kiğı Belediyesi arasında yer altı telefon şebekesi programı protokolü imzalanarak çalışmaya başlamıştır . Bu hizmetler neticesinde hem ilçe merkezinde , hem de ilçemize bağlı çevre köylerde telefon sıkıntısı giderilerek daha sağlıklı telefon görüşmesi sağlanacaktır.

ESNAF VE SANATKARLAR ODASI

1972 yılında zorunlu bağ-kur yasasının çıkarılmasından sonra dernekler yasasına paralel olarak “Esnaf ve Küçük Sanatkarlar Derneği” adıyla kuruldu.Halen 204 mevcut üyeyle faaliyetine “Esnaf ve Sanatkarlar Odası” olarak devam etmektedir. Oda, esnaf ve küçük sanatkarların mesleki ve eğitim çalışmalarına katkıda bulunmaktadır.

KİĞI ORMAN İŞLETME ŞEFLİĞİ
Kiğı orman işletme şefliği, Hükümet Caddesindeki kendi binasında hizmet vermektedir. Kiğı Orman İşletme Şefliği, 1968 yılından bu yana hizmet vermektedir. Şefliğimizde üç orman muhafaza memuru ve bir işçi olmak üzere toplam dört
personelle hizmet verilmektedir.

KİĞI BELEDİYESİ

Kiğı Belediyesi, 4042 kilometre kare mücavir alan içinde hizmet vermektedir. 1925 Yılından önce Sancak beyliği olan Kiğı, 1925Yılı içerisinde Belediye başkanlığı yapan ve çeşitli isyanlara karşı koyan Kiğı Halkının-başarısından dolayı Belediye Başkanı Yusuf Ziya Bey’e Reisi Cumhur Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından bir telgraf çekilmiştir. Telgrafın özü: “KİĞI HALK FIRKASI VE BELEDİYE REİSİ YUSUF ZİYA BEY’E, CUMHURİYETİN MÜDAFAASI UĞRUNDA KASABANIZ HALKININ İBRAZ EYLEDİKLERİ CELALET VE AŞAİR HALKINA NÜMUNEİ İMTİSAL OLAN HAREKATI KAHRAMANLARINA TEŞEKKÜR EDERİZ EFENDİM.”

02 NİSAN 1341

REİSİ CUMHUR

MUSTAFA KEMAL

TELGRAFIN AÇIKLAMASI : KİĞI HALK PARTİSİ VE BELEDİYE BAŞKANI YUSUF ZİYA BEYE – CUMHURİYETİN SAVUNULMASI UĞRUNDA KASABANIZ HALKININ GÖSTERMİŞ OLDUKLARI YİĞİTLİK VE AŞİRETLER HALKINA ÖRNEK OLAN HAREKATIN KAHRAMANLARINA TEŞEKKÜR EDERİM EFENDİM.

02 NİSAN 1925

CUMHURBAŞKANI

GAZİ MUSTAFA KEMAL

Çekilen bu telgraftan sonra vefat eden Yusuf Ziya Bey’in yerine Belediye Başkanlığı’nı sırası ile;

Müdür Hüseyin Efendi

Kondracı Mehmet Efendi

M.Ali TURAN

Mazhar BUDAK

Menküf PİLTEN

Ahmet YILDIZ

İbrahim YAZICI

Alişan ENGİN

Kemal KÜPELİ

Enver GÜVEN

Ali KUTOĞLU

Yılmaz GÜNDÜZ yapmışlardır. Coşkun GÜVEN halen Belediye Başkanı olarak görevine devam etmektedir.

Belediyede halen bir yazı işleri müdürü,bir hesap işleri müdürü,,üç zabıta memuru, bir memur.bir teknisyen,iki hizmetli,bir şoför.bir itfaiye amiri,iki kadrolu işçi ve yirmi beş mevsimlik işçi çalışmaktadır. 4042 Kilometre kare alan içerisinde yer alan Kiğı İlçesinin 4 mahallesi bulunmaktadır . Yenişehir Mahallesi, Eskişehir Mahallesi.Yeşilyurt Mahallesi, Abar Mahallesi . İlçe nüfusunun %80’i 1968 yılında deprem nedeni ile yapılan baraka tipi meskenlerde, %10’u taş binalarda, geriye kalan %10 ise betonarme binalarda ikamet etmektedir . İlçede 1972 yılında yapılan su şebekesinin uzunluğu 1600 Metre ,Kanalizasyon uzunluğu 8000 Metre olup Su şebekesinin ana toplama deposundan 221 it / saniye su akmaktadır . 3 su deposu bulunan şebekenin kaynağı Kerek Deresi’nden gelmektedir. Kiğı için spor tesisleri, yeşil alanlar, piknik alanları, içme suyu ve kanalizasyon şebekelerinin yenilenmesi , ahşap meskenlerin yerine toplu konutların yapılması,düşünülen projeler arasındadır.

Belediyeye ait iki Renault taksi,bir yükleyici kepçe,üç çöp traktörü ve bir itfaiye aracı vardır

KİĞI KÖYLERİ

KÖYLER

İlçemize bağlı 28 adet köy olup bu köylere bağlı irili ufaklı 64 mezramız vardır.

İlçemiz köy yollarının % 80’nı vasıfsız olup, asfalt yolumuz olmayıp, bilhassa kış aylarında ve kış ayının geride kaldığı dönemlerde çamur, heyelân vs. sebeplerle güçlükle geçit vermektedir.

28 Köyümüzün tamamında standart olarak yapılan ilkokulumuz vardı. Bir kısmı teröristler tarafından yakılıp, yıkılmıştır. Bu okullarımızdan 5 tanesi haricindekiler hali hazırda kapalıdır. Öğrencileri ise ilçe merkezindeki Yatılı İlköğretim Bölge Okulunda istihdam edilmektedir.

Hiçbir köyümüzde sağlık ocağı olmayıp, sadece 5 köyümüzde standart olmayan sağlık evleri (Billice, Dallıca, Nacaklı, Sabırtaşı ve Sırmaçek) mevcut olup, şuan hizmet vermemektedir.

İlçemize bağlı 28 köyün hiçbirinde kanalizasyon mevcut olmayıp, ancak tüm köylerimizin ve mezraların içme suyu şebekesi ve elektrikleri mevcuttur.

İlçemize bağlı 10 köyde telefonlar çalışmaktadır. Sırmaçek köyünde 500’lük bir santral faaldir, Dallıca köyünde 250 lik bir santral var olup, şuan kullanılmaktadır. Buradan telefon alan Sabırtaşı, Demirdöş, Billice köylerinin hatları uzun zamandır güvenlik ve göç nedeniyle onarım yapılmadığı için çalışmamaktadır. Bu santralden telefon alacak yerlerde 1993 yılında teröristler tarafından hatların kabloları yakılmıştır. 2002 yılında bu santralden Ağaçöven ve Yazgünü köylerine de telefon verilmiştir.

İlçemize bağlı 28 köyümüzün yol durumu ve ilçeden uzaklığı ise şöyledir;

Açıkgüney 32 Km. tesviye yol, Ağaçöven 21 Km. tesviye yol, Aşağıserinyer 22 Km. stabilize, Baklalı 20 Km. stabilize yol, Bilice 50 Km. stabilize – ham yol, Çanakçı 30 Km. stabilize ve tesviye yol, Çiçektepe 8 Km. ham yol, Çomak 20 Km. ham yol, Dallıca 15 Km. stabilize yol, Darköprü 25 Km. stabilize, Demirdöş 35 Km. ham yol, Demirkanat 20 Km. stabilize yol, Duranlar 10 Km. stabilize, Eskikavak 10 Km. tesviye yol, Eşme 10 Km. stabilize yol, Güneyağıl 3 Km. stabilize, Kadıköy 4 Km. tesviye, Kutluca 18 Km. stabilize, Nacaklı 30 Km. stabilize, Ölmez 8 Km. tesviye, Sabırtaşı 30 Km. tesviye, Sırmaçek 35 Km. tesviye, Tekbaş 15 Km. ham yol,Topraklık 20 Km. stabilize, Yazgünü 25 Km. tesviye, Yukarıserinyer 25 Km. stabilize yol, İlbeyi 40 Km. stabilize ve ham yol ve Alagöz 28 Km. stabilize yol bulunmaktadır.

Yukarıda izahına çalışılan 28 köyden 12’ü terör örgütünün baskısından dolayı, güvenlik sebebiyle köylüler köylerini boşaltmış, bir kısmı ilçe dışına göç etmiş, bir kısmı da ilçe merkezine gelmiştir. İlçe merkezine gelmiş köylülerimizin bir bölümü ilçede mevcut afet konutları onarılarak içlerine yerleştirilmiş, geri kalan kısmı da İlçedeki muhtelif yerlerde kirada oturmaktadır. Şu an bazı Köylere geri dönüşler başlamıştır.

1839 yılında 221 köy , 280 mezra iken , 18 köy Varto ilcesine, 21 adet köyden ibaret olan Sancak bucağı Bingöl il merkezine , 33 köyden ibaret olan Çan bucağı Karakoçan ilcesine , Yedisu bucağının bazı köyleri Erzurum ilinin Çat ilcesine , Adaklı ve Yedisu bucağının bazı köyleri Karlıova İlcesine, Göynük bucağı Solhan ilcesine bağlandığından;1987 yılında 111 köy , 17 mahalle ve 60.000 nüfusa düşmüştür. Daha sonra 1987 ve 1990 tarihlerinde Adaklı , Yayladere ve Yedisu bucaklarının da ilçe olması ile 28 köy, 4 mahalle ve 12.000 nüfuslu bir ilçe durumuna gelmiştir. Halen 28 köy ve buna bağlı 36 adet mezramız mevcuttur.

AÇIKGÜNEY